Δημόσιες Δαπάνες
Οι δημόσιες δαπάνες και οι διάφορες μορφές φορολογίας έχουν τρεις βασικές επιδράσεις στη λειτουργία της οικονομίας.
- Μεταβάλλουν την κατανομή των παραγωγικών συντελεστών στις διάφορες παραγωγικές δραστηριότητες
- Μεταβάλλουν το επίπεδο του εισοδήματος
- Μεταβάλλουν το μέγεθος των επενδύσεων και, συνεπώς, το μέγεθος του κεφαλαίου της οικονομίας, με συνέπεια τη μεταβολή του ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας
Οι δαπάνες διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες, σύμφωνα με κάποιο κριτήριο που κάθε φορά θεωρείται χρήσιμο. Μια διάκριση των δαπανών είναι σε δαπάνες για:
- Προϊόντα και υπηρεσίες: Μισθοί υπαλλήλων, δαπάνες αγορά προϊόντων κάθε είδους, ενοίκια κτηρίων και οικοπέδων
- Μεταβιβαστικές πληρωμές: Επιδόματα ανεργίας, συντάξεις, υποτροφίες
Σημείωση:
Οι δαπάνες της πρώτης κατηγορίας (για προϊόντα και υπηρεσίες) δημιουργούν παραγωγή και εισόδημα και καταλήγουν να γίνουν αμοιβή κάποιου συντελεστή. Αντίθετα οι μεταβιβαστικές πληρωμές δεν αποτελούν τμήμα του εθνικού εισοδήματος, καθώς δεν δημιουργούν παραγωγή.
Μία άλλη διάκριση των δημοσίων δαπανών, είναι με βάση το σκοπό τους. Στην περίπτωση αυτή οι δαπάνες κατατάσσονται σε ομοειδείς κατηγορίες, ανάλογα με το αντικείμενο τους. Για παράδειγμα, μια κατηγορία δημοσίων δαπανών είναι οι δαπάνες για εκπαίδευση.
Δημόσια Έσοδα: Φόροι & Δανεισμός
Τύποι Φόρων
Οι φόροι μπορούν να διακριθούν με διάφορα κριτήρια. Ένα χρήσιμο κριτήριο είναι η φορολογική βάση του φόρου.
| Τύπος | Περιγραφή |
|---|---|
| Φόρος εισοδήματος (ή άμεσοι φόροι) | Υπολογίζεται με βάση το εισόδημα του φορολογουμένου προσώπου, που μπορεί να είναι κάποιο φυσικό ή νομικό πρόσωπο |
| Φόρος περιουσίας | Καταβάλλεται επί της καθαρής αξίας της περιουσίας καθώς και σε περιπτώσεις μεταβίβασης περιουσίας λόγω κληρονομιάς, δωρεάς κ.λπ. |
| Φόρος δαπάνης (ή έμμεσοι φόροι) | ΦΠΑ, Τέλη κατανάλωσης, δασμοί (επί εισαγόμενων προϊόντων) |
Ένα άλλο κριτήριο, με βάση το οποίο μπορούν να διακριθούν οι φόροι είναι η αναλογικότητα ή μη του φόρου.
| Τύπος | Περιγραφή |
|---|---|
| Αναλογικοί φόροι | Σταθερός φορολογικός συντελεστής (ποσοστό), ανεξάρτητα από το μέγεθος της φορολογικής βάσης |
| Προοδευτικοί φόροι | Ο φορολογικός συντελεστής αυξάνεται, καθώς αυξάνεται η φορολογική βάση |
| Αντίστροφα προοδευτικοί | Ο φορολογικός συντελεστής μειώνεται, όταν ή φορολογική βάση αυξάνεται και, κατά συνέπεια, ο συνολικός φόρος είναι φθίνουσα αναλογία του εισοδήματος. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι οι φόροι δαπάνης (π.χ. ΦΠΑ), όπου η αναλογία του φόρου (σαν ποσοστό επί το εισόδημα του φορολογούμενου) μειώνεται, καθώς αυξάνεται το εισόδημα. |
Σημείωση:
Λόγω του ότι οι φόροι δαπάνης είναι αντίστροφα προοδευτικοί, λέγεται ότι επιβαρύνουν άνισα τις χαμηλότερες εισοδηματικές τάξεις.
Δημόσιος Δανεισμός
- Εσωτερικός: Από Κεντρική Τράπεζα/κοινό (σε εθνικό νόμισμα)
- Εξωτερικός: Από διεθνείς οργανισμούς (σε συνάλλαγμα)
Κρατικός Προϋπολογισμός
- Ισοσκελισμένος: Έσοδα = Δαπάνες
- Πλεονασματικός: Έσοδα > Δαπάνες (κατά πληθωρισμό)
- Ελλειμματικός: Έσοδα < Δαπάνες (για τόνωση οικονομίας)
Στρατηγική Προϋπολογισμού:
Σε ύφεση → Ελλειμματικός προϋπολογισμός προκειμένου να αυξηθούν δημόσιες δαπάνες.
Σε πληθωρισμό → Πλεονασματικός προκειμένου να μειωθούν οι πληθωριστικές πιέσεις.
Κρίσιμα Σημεία
- Ο δανεισμός πρέπει να χρησιμοποιείται για παραγωγικές επενδύσεις
- Η φορολογική πολιτική επηρεάζει την κατανομή εισοδήματος
- Ο προϋπολογισμός αντικατοπτρίζει την οικονομική πολιτική
Σχετικά άρθρα: Προϋπολογισμός 2026: Το σχέδιο του Κράτους για την Ελληνική Οικονομία